Candide, o le optimismo/Capitulo V
Tempesta, naufragio, tremor de terra e lo que adveniva del doctor Pangloss, de Candide e del anabaptista Jacques.
[modificar]Debilitate e quasi morte del tormentos inimaginabile que le oscillation de un nave causa in le nervos e le multe humores corporal que se agita in directiones opponite, le medietate del passageros non mesmo habeva le fortia de preoccupar se del periculo. Le altere medietate criteva e precava; le velas era lacerate, le mastes rumpite, le nave aperte. Qui poteva laborar laborava, nulle persona se audiva e nulle persona commandava. Le anabaptista, qui era super le ponte superior, dava un mano al manovra del nave quando un marinero furiose le colpava e le faceva cader super le solo; sed su proprie colpo provocava un succussa tanto intense que le marinero cadeva ex le nave con le testa in avante. Ille remaneva suspendite e attachate a un parte de mast rumpite. Le bon Jacques curreva a su succurso, le adjuta pro que ille se altia, sed le effortio que ille face le precipitava in le mar ante le oculos del marinero, qui le lassava morir sin le dignar reguardar. Candide se approximava, videva su benefactor qui reappareva un momento ante esser submergite definitivemente. Ille voleva jectar se post ille in le mar: le philosopho Pangloss le arrestava, provante a ille que le plagia de Lisbona habeva essite formate specialmente pro que le anabaptista se necava in illo. Durante que ille lo demonstrava a priori, le nave se aperiva in duo, totes periva salve Pangloss, Candide e iste bruto de marinero que habeva necate le virtuose anabaptista; le scelerato natava in securitate usque le costa durante que Pangloss e Candide era transportate ubi super un planca.
Post que illes habeva recovrate conscientia un pauc, illes ambulava verso Lisbona; illes habeva totevia un pauc de moneta con que illes sperava salvar se del fame ora que illes habeva escappate al tempesta.
Illes habeva a pena ponite le pede in le citate, deplorante le morte de lor benefactor, quando illes sentiva le terra tremer sub lor passos; le mar se elevava spumante in le porto, destruente le naves ancorate. Trombas de flammas e cineres coperiva le stratas e placias public; le casas collabeva, le tectos cadeva super le fundationes, le fundationes se dispersava; trente mille habitantes de tote etate e sexo era applanate sub ruinas. Le marinero diceva sibilante e jurante: "hic il habera alicosa que io pote ganiar."
"Qual pote esser le ration sufficente de iste phenomeno?" diceva Pangloss.
"Iste es le ultime die del mundo!" critava Candide.
Le marinero curreva, incontinente, inter le ruinas, riscava su vita pro cercar moneta, lo trovava, lo prendeva, bibeva vino e, post que su ebrietate se habeva dissipate, comprava le favores del prime prostituta que ille incontrava in le ruinas del casas destruite, inter le personas morte o moriente. Totevia Pangloss le reteneva per le manica: "Mi amico," diceva ille, "iste non es bon, vos falle al ration universal, vos misusa vostre tempore."
"Sanguine de Deo!" respondeva le altere, "Io so un marinero nacite in Batavia; io ha fullate le crucifixo quatro vices in quatro viages a Japon. Non me importuna con tu ration universal!"
Fragmentos de petra habeva vulnerate Candide; ille era allongiate in le strata e cuperite de detritos. Ille diceva a Pangloss: "Guai! da me un pauc de vino e oleo; io so moriente." "Iste tremor de terra non es un cosa nove," respondeva Pangloss; "le citate de Lima in America cognosceva le mesme tremores le anno passate; mesme causas, mesme effectos; il certemente ha un linea subterranee de sulfure de Lima a Lisbona."
"Nihil es plus probabile," diceva Candide; "sed, pro le amor de Deo, da me un pauc de oleo e vino."
"Probabile, dice tu?" respondeva Pangloss. "Io affirma que isto es provate."
Candide perdeva conscientia e Pangloss le apportava un pauc de aqua depost un fontana vicin.
Le die sequente, habente trovate un pauc de alimento inter le ruinas, illes recovrava un pauc de lor fortias. Postea illes travaliava como tote le mundo pro adjutar le habitantes que non era morte. Alicunes que illes habeva succurrite les dava un cena tanto bon que illo pote esser in un tal disastro: il es ver que le cena era triste; le convivas rigava lor pan con lor lacrimas; sed Pangloss les reconfortava dicente a illes que le cosas non poteva esser differente. "Proque," diceva ille, "tote isto es lo melior; proque, si il habeva un vulcano in Lisbona, illo non poteva esser in altere parte, proque il es impossible que un cosa non es ubi illo es, proque toto es bon."
Un parve homine de pelle nigre, que ben cognosceva le Inquisition e que era juxta Pangloss, diceva politemente: "Apparentemente le senior non crede al peccato original proque, si toto es lo melior, il non habeva ni un cadita ni un punition."
"Io demanda multe humilemente le pardono de vostre excellentia," respondeva Pangloss mesmo plus politemente, "proque le cadita del homine e le malediction era un parte necessari del melior mundo possibile."
"Le senior non crede al libertate?" diceva le denunciator del Inquisition.
"Pardona me, vostre excellentia;" diceva Pangloss, "le libertate pote subsistar con le necessitate absolute; proque il era necessari que nos era libre; proque in fine le voluntate determinate..." Pangloss era in le medie de su phrase quando le denunciator faceva un signo del testa a su scutero que le serviva un vino de Porto o Oporto.
← Capitulo precedente
→ Capitulo sequente