Candide, o le optimismo/Capitulo V

Tempesta, naufragio, tremor de terra e lo que adveniva del doctor Pangloss, de Candide e del anabaptista Jacques.

Debilitate e quasi morte del tormentos inimaginabile que le oscillation de un nave causa in le nervos e le multe humores corporal que se agita in directiones opponite, le medietate del passageros non mesmo habeva le fortia de preoccupar se del periculo. Le altere medietate criteva e precava; le velas esseva lacerate, le mastes rumpite, le nave aperte. Qui poteva laborar laborava, nulle persona se audiva e nulle persona commandava. Le anabaptista, qui esseva sur le ponte superior, dava un mano al manovra del nave quando un marinero furiose le colpava e le faceva cader sur le solo; ma su proprie colpo provocava un succussa tanto intense que le marinero cadeva ex le nave con le testa in avante. Ille remaneva suspendite e attachate a un parte de mast rumpite. Le bon Jacques curreva a su succurso, le adjuta pro que ille se altia, ma le effortio que ille face le precipitava in le mar ante le oculos del marinero, qui le lassava morir sin le dignar reguardar. Candide se approximava, videva su benefactor qui reappareva un momento ante esser submergite definitivemente. Ille voleva jectar se post ille in le mar: le philosopho Pangloss le arrestava, provante a ille que le plagia de Lisboa habeva essite formate specialmente pro que le anabaptista se necava in illo. Durante que ille lo demonstrava a priori, le nave se aperiva in duo, totes periva salve Pangloss, Candide e iste bruto de marinero que habeva necate le virtuose anabaptista; le scelerato natava in securitate usque le costa durante que Pangloss e Candide esseva transportate ubi sur un planca.

Post que illes habeva recovrate conscientia un poco, illes ambulava verso Lisboa; illes habeva ancora un poco de moneta con que illes sperava salvar se del fame ora que illes habeva escappate al tempesta.

Illes habeva a pena ponite le pede in le citate, deplorante le morte de lor benefactor, quando illes sentiva le terra tremer sub lor passos; le mar se elevava spumante in le porto, destruente le naves ancorate. Trombas de flammas e cineres coperiva le stratas e placias public; le casas collabe, le tectos cadeva super le fundationes, le fundationes se dispersava; trente mille habitantes de tote etate e sexo esseva applanate sub ruinas. Le marinero diceva sibilante e jurante: "hic il habera un cosa que io pote ganiar."

"Qual pote esser le ration sufficente de iste phenomeno?" diceva Pangloss.

"Iste es le ultime die del mundo!" critava Candide.

Le marinero curreva, incontinente, inter le ruinas, riscava su vita pro cercar moneta, lo trovava, lo prendeva, bibeva vino e, post que su ebrietate se habeva dissipate, comprava le favores del prime prostituta que ille incontrava in le ruinas del casas destruite, inter le personas morte o moriente. Toteva Pangloss le reteneva per le manica: "Mi amico," diceva ille, "iste non es bon, vos falle al ration universal, vos misusa vostre tempore."

"Sanguine de Deo!" respondeva le altere, "Io so un marinero nacite in Batavia; io ha fullate le crucifixo quatro vices in quatro viages a Japon. Non me importuna con tu ration universal!"

Fragmentos de petra habeva vulnerate Candide; ille esseva allongiate in le strata e cuperite de detritos. Ille diceva a Pangloss: "Guai! da me un poco de vino e oleo; io so moriente". "Iste tremor de terra non es un cosa nove", respondeva Pangloss; "le citate de Lima in America conoceva le mesme tremores le anno passate; mesme causas, mesme effectos; il certemente ha un linea subterranee de sulfure de Lima a Lisboa."

"Nihil es plus probabile", diceva Candide; "sed, pro le amor de Deo, da me un poco de oleo e vino."

"Probabile, dice tu?" respondeva Pangloss. "Io affirma que isto es provate."

Candide perdeva conscientia e Pangloss le apportava un poco de aqua depost un fontana vicin.

Le die sequente, habente trovate un poco de alimento inter le ruinas, illes recovrava un poco de lor fortias. Postea illes travaliava como tote le mundo pro adjutar le habitantes que non esseva morte. Alicunes que illes habeva succurrite les dava un cena tanto bon que illo pote esser in un tal disastro: il es ver que le cena esseva triste; le convivas rigava lor pan con lor lacrimas; sed Pangloss les reconfortava dicente a illes que le cosas non poteva esser differente. "Proque," diceva ille, "tote isto es lo melior; proque, si il habeva un vulcano in Lisboa, illo non poteva esser in altere parte, proque il es impossible que un cosa non es ubi illo es, proque toto es bon."

Un parve homine de pelle nigre, que ben cognosceva le Inquisition e que esseva juxta Pangloss, diceva politemente: "Apparentemente le senior non crede al peccato original proque, si toto es lo melior, il non habeva ni un cadita ni un punition."

"Io demanda multe humilemente le pardono de vostre excellentia," respondeva Pangloss mesmo plus politemente, "proque le cadita del homine e le malediction esseva un parte necessari del melior mundo possibile."

"Le senior non crede al libertate?" diceva le denunciator del Inquisition.

"Pardona me, vostre excellentia;" diceva Pangloss, "le libertate pote subsistar con le necessitate absolute; proque il esseva necessari que nos esseva libre; proque in fine le voluntate determinate..." Pangloss esseva in le medie de su phrase quando le denunciator faceva un signo del testa a su scutero que le serviva un vino de Porto o Oporto.

← Capitulo precedente
→ Capitulo sequente

---